Etabli sorunu, Türk ve Yunan vatandaşlarının yer değiştirmesine yönelik hazırlanan sözleşmenin nasıl uygulanacağına ilişkin 1923 yılında iki millet arasında ortaya çıkan anlaşmazlığa verilen isimdir. 1923 yılında yaşanacak olan bu değişimle alakalı uzun süre iki millet belirli şartları öncelik koştuğundan uzun süre devletlerarası anlaşmazlıklarda yaşanmasına sebep olmuştur. Peki, Türk Yunan arasındaki sıkıntıları arttıran Etabil sorunu nedir? Etabil sorunu ne zaman yaşandı? Etabil sorunu çözüldü mü? İşte, detaylar…
ETABLİ SORUNU NEDİR NE ZAMAN YAŞANDI?
Türk milleti büyük seferberlik ilan ederek özveri, azim, çaba ve kararlılıkla kazandığı Kurtuluş Savaşı mücadelesinin ardından 1923 yılında Lozan Barış Antlaşması ile şu anki durumuna kavuştu. Lozan Antlaşmasında Türkiye ve Yunanistan Rum ve Türk nüfusunun mübadelesi hususunda bir karar alıyor. Buna göre Batı Trakya’ da yaşayan Türkler ile İstanbul’da bulunan Rumlar hariç Türk ve Rum nüfus yer değiştirecekti.
Yunanistan, İstanbul’da çok sayıda Rum bulundurmak amacıyla Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasından önce İstanbul’a gelen Rumların da değişim dışında tutulmasını istedi. İlaveten Anlaşmazlığın artmasına sebep olan diğer bir sebep olarak Fener Patriğinin mübadele kapsamına alınmasını istemesidir. Ortodoks Patriği Arapoğlu Konstantin’i sınır dışı etmiş, bu olaya Yunanistan tepki göstermiştir.
19 Mayıs 1925’te Patrik Konstantin’in görevinden istifa etmesiyle konu halledilmiş, 1 Aralık 1926’da iki ülke arasında Atina’da yapılan anlaşmayla da iki ülke azınlıklarının emlâk konuları görüşülerek bir düzenleme yapılmaya çalışılmıştır. Çünkü iki ülke arasındaki gerginlik sonucu iki ülke azınlıkların mal varlığına el koymuştu.
1930 yılında İtalya Doğu Akdeniz’de bir dostluk ve güvenlik sistemi kurma çabası içine girmişti. Mustafa Kemal Paşa ile Yunanistan Başkanı Elefteros Venizelos’un bu sistemin gelişmesinde olumlu tavırlar alması Türk-Yunan münasebetlerindeki huzursuzluğu ortadan kaldırmıştır. 10 Haziran 1930’da Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan antlaşma ile sorun büyük ölçüde halledildi.
Venizelos’un, 27-31 Ekim 1930’da Ankara’yı ziyareti sırasında imzalanan üç vesikadan oluşan 30 Ekim 1930 tarihli dostluk, tarafsızlık, uzlaşma ve hakem anlaşması Türk-Yunan münasebetlerinin gelişmesini sağlamıştır.
Türk-Yunan ilişkileri bu olayın çözümüyle iyileşmeye başladı. Bu iyileşme, 1934’te Alman ve İtalyan yayılmacılığına karşı Balkan Antantın kurulmasına zemin hazırlamıştır. Türkiye II. Dünya Savaşında açlık ve kıtlık yaşayan ekonomik sorunlar yaşayan Yunanistan’a yiyecek ve içecek yardımı yapmıştır. Türk-Yunan ilişkileri 1954’te başlayan Kıbrıs Sorunuyla birlikte tekrar bozulmuştur.
