Uzaya ve gökyüzüne merakı olan herkesin kolayca gözlem yapabileceği Planetaryum nedir ve ne demek sorularıyla araştırılıyor. Planetaryumlar, bir diğer adıyla gökevleri sayesinde merak edilen tüm gök cisimlerini izlemek mümkün oluyor. Peki, Planetaryum nedir ve ne demek? Sizler için hazırladığımız haberimizde Planetaryum nedir ve ne demek sorularını yanıtladık. İşte tüm detaylar…
Planetaryum nedir ve ne demek?
Planetaryum (gökevi): güneş, ay, yıldızlar, uydular, gezegenler, bilinen diğer tüm gök cisimlerinin konumlarını, hareketlerini çeşitli özel aygıtlar sayesinde küresel bir kubbe içinde gösteren bir yapıdır. Planetaryum sözcüğü kökeni Fransızcadan gelen ve ilk başta duyulduğunda “planet” ve “aquarium” sözcüklerinin birleşimi gibi gelen bir kelime. Aslında düşününce gezegeni bir akvaryumun içine yerleştirip izleme anlamına gelen bu kelimeler beraber gayet şık duruyor.
Planetaryum nasıl çalışır?
Bir simülasyon sistemi olarak çalışan planetaryumlar bazı yerlerde de “uzay tiyatrosu” olarak adlandırılıyor. Temel olarak yıldız projektörü, dijital görüntüleme sistemleri, yardımcı ve özel efekt projektörler ve ses sistemlerinin kullanıldığı bu yapıların ayrıcalıklı noktası görüntüleri küresel bir kubbe içinde sunuyor oluşudur. Planetaryum planlarının bazılarına göz attıktan sonra içerisinde bulunması gereken özel araçlara bakalım.
Yıldız Projektörü
Gece göğünün kubbe içerisinde canlandırılması için kullanılan opto-mekanik veya video-grafik projeksiyon sistemidir.
Yardımcı ve Özel Efekt Projektörler
Gezegenler ve uzay için yapılmış olan projeksiyon cihazlarıdır. Örneğin; kuyruklu yıldızlar, kuasarlar, dönen istasyonlar, UFO ve bulutsu simülasyonları ile özel ışıklandırma efektleri için kullanılan projektörlerdir.
Dijital Projektörler
Evrenin herhangi bir yerinde inanılmaz görüntüleri göstermek için kubbe üzerine herhangi bir görüntü dijital projektörler kullanılarak yansıtılabiliyor. Tüm dünyada uzay ajansları, uzay ve teleskoptan gelen verilerin birleştirilmesiyle,tüm galaksilerin gerçekçi grafikleri kubbeye yansıtılıyor.
Balık Gözü Lensler
Balıkgözü lensler yüksek oranda distorsiyon (bükülmeler) veren geniş açılı lenslerdir. Balıkgözü lensler, 1800’lik geniş açıyı elde edebilmek için kullanılır. Çok geniş görüntüleri dar alanda toparlayabilirler.
FullDome Teknolojisi
Fulldome sürükleyici, kubbe tabanlıprojeksiyon ortamları için geliştirilmiştir. Yatay veya eğimli kubbede, gerçek zamanlı (etkileşimli), ön-işlenmiş (lineer) bilgisayar animasyonları, görüntüleribirleştirir. 1990’larda ortaya çıkmasına rağmen, Fulldome ortamlar kubbeli mimari, planetaryumlar, çoklu projektör filmi ortamları için uçuş simülasyonu ve sanal gerçeklik teknolojik kökleri ile sürükleyici sanat ve hikâye anlatımı, dahil olmak üzere çeşitli alanlarda gelişmiştir.
Star-top Projektörler
Bazı Planetaryumlarda hala yıldız topları olarak bilinen geleneksel analog projektörler kullanılıyor. Bu metal küreler seyircilerin ortasında bulunup bu onu çevreleyen birkaç küçük lens sayesinde çalışıyor ve içinde parlak bir elektrikli lamba var. Dünya’dan görüldüğü gibi lensler gece gökyüzünü planetaryumun kubbesi üzerine ışığı odaklayarak, yıldızlarla dolu bir gökyüzünü oluşturmak için kullanılıyor. Tek yıldız topları da genellikle bir ucunda sabit böylece tek bir yarımkürede görünüm gösterebilir. Ek hareketli projektörlerde uyduları, gezegenleri ve diğer hareketli gök nesnelerini göstermek için eklenebiliyor. Yıldız topu projektörler, evrenin uzak noktalarına ulaşıp keşfetmeye izin veren dijital projektörlerin yanı sıra onlar sadece Dünya’dan bir görünümü göstermek için kullanılıyor.
Planetaryumun tarihçesi
İlk modern planetaryum 1924 yılında Almanya’da Carl ZeissAG tarafından yapıldı. Daha sonra 1930 yılında Chicago’da The Adler Planetarium tarafından inşa edilen planetaryum Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk büyük planetaryumu oldu.Bir yıldız topu olarak bilinen içbükey metal küre kubbe üzerinde 4.500 yıldızın görüntülerini göstermek için 31 lens kullanıldı. Top takılı yedi ek projektör ise güneş, ay, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn’ün görüntülerini oluşturdu. 1983 yılında Evans&Sutherland ilk bilgisayar grafiği görüntüleme destekli planetaryumu, HansenGezegen Evi’ni Salt Lake City’de kurdu.
